İŞ KAZALARI VE KOPAN PARMAKLAR

Şişli İlçesinin, bir zamanlar dut bahçeleriyle meşhur olan yemyeşil bir bölgesi vardı. Abide-i  Hürriyet Tepesi, Feriköy ve Kurtuluş Mahalleleriyle komşu olan bu yemyeşil dutluk bölgeye Padişah II. Abdülhamit Döneminde 1890 Yılında İsviçreli Adolf ve Walter Bomonti adındaki iki kardeşe bir bira fabrikası yaptırılıyor. Yeşil örtüsü ile ünlü burası, bundan böyle BOMONTİ adıyla anılmaya başlanıyor ve bu defa bira bahçesiyle ünleniyor.

Şişli'den Çağlayan'a doğru uzanan yol üzerindeki bu Bomonti Bira Bahçesi uzun yıllar İstanbul'lulara hizmet etti. Masaya getirilen ahşap fıçılar içindeki biralar yine ahşap ve cam kupalarla gelenlere sunulurdu..

Bira Fabrikasının kurulması ile birlikte bu bölge yavaş yavaş yerleşim bölgesi haline de gelmeye  başladı. Ufak çapta atölyeler gibi üretimhaneler kurulmaya başlanan bu bölgeye, kısa süre sonra elli, yüz ve daha fazla sayıda işçinin çalıştığı metal işkolu ile lastik, plastik ve tekstil işkollarına ait küçüklü büyüklü fabrikalar ve pres, dökümhane ve dokuma atölyeleri gibi üretimhanelerin yapıldığı görülmeye başlandı. 

Bomonti, kısa zaman içinde özellikle de, hemen her fabrika makinasının tamirinde, gerekli olan parçaların preslendiği veya dökümlerinin yapıldığı çok sayıda pres ve dökümhanelerin kurulduğu, küçük işyerlerinin merkezi haline getirilmişti.

1950-1960 yıllarında metal işkolunda Sezai Selah Makine ve Omega Kilit gibi, Lastik İş kolunda ise Güneş Plastik gibi fabrikalar burada kuruluyordu. 

SSK tarafındandan 1979 tarihinde yaptırılan, 2005 Yılında ise kapatılan, ülkemiz ilaç ihtiyacının % 20 sini karşılayabilen SSK'nın tek ilaç fabrikası da burada kuruluydu. İstanbul Çorap Fabrikası, Kondor Radyo Fabrikası, Kervan Sineması da burada Bomonti ismiyle adeta özdeşleşmiş gibiydi. Yanlış hatırlamıyorsam İltaş veya İlsan adında özel sektöre ait büyük bir ilaç fabrikası burada faaliyete geçirilmişti. 

1960 lı yıllardan sonra apartman inşaatlarıyla da meşhur olan bölgeye, daha çok Rum, Musevi ve Ermeni vatandaşlarımızın rağbet ettikleri görülüyordu. Hanımefendi adını alan sokakta, *Zeki Müren de iki apartman yaptırmış ve bunların birinde bir süre oturmuştur. 

KOPAN PARMAKLAR

Okulların tatil olduğu yaz aylarında, öğrencilerin cep harçlıklarının kendileri tarafından kazanılması elbette çok önemliydi. Yukarda belirttiğimiz pres ve dökümhaneler okul çocukları ile köyünden çalışmak için İstanbula gelen gençlerin daha kolay iş bulabildikleri işletmelerdi. İşbaşı yaptırılır presin nasıl çalıştırılacağı şöyle çabucak anlatılır ve imalata geçilir. 1955 veya 56 yaz tatilinde ben de 15-20 gün bir pres atölyesinde çırak olarak çalışmıştım.

Bomonti Bira Fabrikası

O tarihlerde böyle küçük işletmelerin bir çoğunda patronlar çalışanları hemen sigortalı yaptırmazlardı. Pres ve döküm yapılan küçük işletmelerde kazalar eksik olmazdı. Döküm yapılan yerlerde el ve ayak yanıkları, preshanelerde ise parmak ve el kesikleri çok sık görülürdü. Bu yüzden Bölge Çalışma Müdürlüklerine, SSKurumuna, Valiliklere şikayet ve ihbarlar yapılırdı. Nedenlerinin başında eğitimsizliğin ve iş güvenliğinin tam olarak uygulanmadığı işletmelerde tabiatıyle kazalar da çok sık oluyordu. Otobüslerde, tramvaylarda yolcular arasında ve günlük hayatta parmakları kesik(kopuk) insanları görürdük. 

Eyüp, Silahtarağa, Şişli, Sarıyer, Beyoğlu, Beşiktaş Bölgeleririnden sorumlu şube başkanı iken, zannediyorum 1965 veya 1966 Yıllarıydı. Bomonti'de faaliyet gösteren, o yıllarda ismi kamuoyu tarafından oldukçe bilinen bir kilit fabrikasına işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda yetkili komisyon olarak teftişe gitmiştik. O yıllarda valiliğin uygun bulduğu durumlarda teftişler yapılabiliniyordu. Çalışma Bakanlığı iş müfettişinin başkanlığında, işçi ve işveren temsilcisinden oluşan üç kişilik komisyonun bu teftişinde işçi temsilcisi olarak ben görevlendirilmiştim. 

Köyünden yeni gelmiş ve bu kilit fabrikasınıda işe başlamış birinin şikayeti üzerine iş müfettişinin çağırısı üzerine vilayette toplandık. Fabrikada gerekli incelemeleri yapmak üzere hangi tarihte habersiz olarak gideceğimizi kararlaştırdık. 

Teftişe gittiğimiz gün fabrikanın kapalı olduğunu görmüştük!!!

*Bilindiği gibi Zeki Müren tüm mal varlığını Mehmetçik Vakfına bağışlamıştır.