SENDİKAL UNUTULMAZLAR KAVEL DİRENİŞİ 56 YIL

Ülkemizde, 56 yıl önce sendikal hareketler tarihinde bir ilk yaşandı.

Kavel Kablo işçileri, İstanbul Boğaziçi'nde sendikal özgürlük için bayrak açmışlardı...

Orhan Veli, "İstanbul'da Boğaziçin'de..." adlı şiirinin bir bölümünde şöyle diyor.

"İstanbul'un mermer taşları
Başıma da konuyor, konuyor aman martı kuşları;
Gözlerimden boşanır hicran yaşları;
Edalım,
Senin yüzünden bu halim."

İşte Boğaziçi, Boğaziçi'nde İstinye...
Büyük bir şehrin küçük parçası...
Burası İstinye...

1963 Yılında nüfus bilimi bakımından baktığımızda, İstinye'nin merkezi, özellikle Karadenizlilerin yerleşmeye başladıkları küçük bir köy görünümünde...

İstinye Tersanesi

Kavel işçileri toplu halde

İSTİNYE SANAYİ BÖLGESİ OLUYOR

Küçük bir köy görünümünde olan, bu küçük yerleşim bölgesi, 1950 li yılların  ikinci yarısıyla başlayan dönemde, fabrikalar semti haline getirilmeye başlanmıştı.
1960 ve 1970 li yıllarda, Koç Holding, sularını İstinye Koyu'na boşaltan, İstinye Deresinin  sağ ve soluna da irili, ufaklı fabrikalarını yerleştirmeye başlıyordu.
Türkay Kibrit, Beldesan, Standart Belde ve Bisiklet fabrikaları bunlardan bir kaçıydı.
Bunlar konumuzun içinde ama şimdi biraz eskiye gidelim...

İSTİNYE TERSANESİ

1912 Yılında eşi benzeri başka bir yerde olmayan, dünya incisi Boğaziçi'nin, en güzel, en büyük ve en seçkin koylarından biri olan İstinye Koyu'nun kenarında, dev gibi bir yapı oluşmaya başlıyordu...

Yüzer havuzlarını İngiltere'de yaptıran bir Fransız şirketi, daha sonraları zaman, zaman 1000 den fazla işçinin çalışacağı, büyük bir tersane inşa etti...

Tersane, 1912 Yılından 1991 Tarihine kadar faaliyetini sürdürdü. Tersanenin yiğit işçileri gece gündüz, yağmur çamur, kış soğuğu, yaz sıcağı demeden kendilerine verilen görevleri hakkıyla yerine getirerek, ülkemiz silahlı kuvvetleri ve ülke denizciliğine uzun yıllar hizmet ettiler...

İstinye Tersanesi, 1991 Tarihinde Turgut Özalın da katıldığı bir törenle, son yüzer havuzu da kaldırılıyordu...

 İLK ÖZEL SEKTÖR KİBRİT FABRİKASI "TÜRKAY"

Ülkemizde ilk kibrit fabrikasının, 1932 Yılında Büyükdere'de kurulduğunu ve 20 yıl devlet tekeli ile TEKEL isminde kibrit üretildiğini biliyoruz. Bilinen başka bir şey de, kibrit üretimindeki tekelin 1952 yılında kaldırıldığıdır.

KOÇ Topluluğu 1954 yılında İstinye'de, Türkay adıyla bir kibrit fabrikası kurdu. Böylece kibrit üretiminde tekelleşme son buluyor, rekabet başlıyordu.
Tekelle rekabet edecek olan kibritin adı da Türkay olarak tespit edilmişti.
Zamanın modern teknolojisi ile yapılmaya başlanan Türkay kibritleri, bir süre sonra piyasada üstünlüğü elde etmiş olacaktı.

İSTİNYEDE KAVEL, KAVELDE DİRENİŞ ( I )

Koç topluluğunun, İstinye'yi küçük bir sanayi bölgesi olarak tespit ettiğini görüyoruz. 
Vehbi Koç, kayınbiraderi Emin Aktar'la birlikte modern bir yapı oluşturdu.
Dönemin modern tezgahları ile üretim yapmak üzere, Kavel Kablo fabrikasını işletmeye açtı. Fabrika kaliteli (saf) bakırla yüksek iletişim sağlayan kablo üretimine başladı. Saf bakır elektrolitik yöntemle elde ediliyordu.
Elektroliz yoluyla üretilen saf bakır, İstanbul Kağıthane'de kurulu RABAK Fabrikasında yapılıyordu. 

Fabrika üç vardiya çalıştırılıyor, ikiyüz civarındaki işçi ile, siparişler yetiştirilemez durumdaydı. İşçilerin bir bölümüne sürekli fazla mesai yaptırılır hale gelmişti. 
Fabrika iyi kazanıyor, müşteriler sırada, ama iş yerinde yasal çalışma sürelerine riayet edilmiyor, fazla mesai ücretleri ve ikramiyelerin ödenmesinde sürekli problemler yaşanıyordu.

İşyerinde, Türkiye Maden-İş Sendikası yetkiliydi...
Sendika yöneticilerinin bu konuda görüşme ve uyarılarına rağmen, Genel Müdür Üzümcü, sorunları çözmeye yanaşmıyor, üstelik işçilerin sendikadan istifa etmelerini, ayrılmalarını istiyordu. Hatta açık, açık istifa için noter masraflarının muhasebe tarafından ödeneceği belirtilmekteydi...

İşçiler insan gibi çalışmak istediler...
İnsanca çalıştırılmak istediler...
Hakettiklerinin zamanında eksiksiz ödenmesini istediler...

İşveren  cevap olarak, başta sendika baştemsilcisi olmak üzere dört işçiyi işten çıkardı. Ardından on işçinin daha işine son verdi.

Kavel işçileri "kör kuyularda merdivensiz kalmak"gibi bir duruma son vermek istedi.
28 Ocak 1963  Tarihinde kar ve ayazı şiddetli bir kış günü, iş durdu...
Makineler sustu...
Üretim sonlandı...
Fabrika boşaldı...

Kavel direnişi hakkında çok şey anlatıldı, çok şeyler söylendi...
Gazetelerde haberler yapıldı.
Makaleler yazıldı, şiirler dizildi.
Yetmedi, kitaplar yazıldı, yayınlandı.

Kavel işçilerinin direnişi 36 gün devam etti...
İşçiler ve aileleri direniş günlerini birlikte yaşadılar.
Haklarını elde etmek için karşılarındaki zorlu güçlere, güçlüklere karşı birlikte direndiler.
Sendika elinden geleni yapıyordu.
Dışarıda çadır kuruldu.
Kazan kaynatıldı... 
Sıcak yemek verildi...
Uzak, yakın birçok fabrika işçisi, Kavel işçileri için  maddi manevi destek olmaya başladı.

Kavel direnişçilerine, benim de aralarında bulunduğum bir grup Rabak işçisi olarak biz de destek ziyaretinde bulunmuştuk...

Kavel olayı emniyet güçleri, ve valilik makamını aştı. 
Ankara'da , Büyük Millet Meclisinde konuşulur oldu. Başbakan Yardımcısı Turhan Feyzioğlu ve Çalışma Bakanı Bülent Ecevit, aracı oldu.
Protokol yapıldı anlaşma sağlandı.

36 gün devam eden bu direniş, sadece direniş, üretimi durdurma, iş bırakma veya birilerinin dillendirdikleri gibi "kanunsuz grev" de değil.

Dünya incisi Boğaziçi'nde paha biçilmez yalılar, konaklar, kâşaneler var. 

Buralarda yaşananları tahmin edebilirsiniz...
Yaşananlara şahit olabilir, duyabilirsiniz...

Ancak İstinye'de, Kavel'de yaşananlar bambaşkaydı. 
İşçi tarafında heyecan vardı. 

Korku vardı. 

Boş tencere vardı. 

Açlık vardı...
Heyecan doruktaydı... 
Birlik vardı. 

İşçilik onuru vardı... 
Kazanmaya yönelik mücadele azmi vardı. 

Fabrika önünde nöbet vardı. 

İnanç vardı. 

Kazanma duygusu vardı... 

Kavel direnişinin işveren cephesinde ise, çok kâr düşüncesi vardı.
İntikam duygusu vardı. 
İhanet vardı. 
Sözünde durmamak vardı. 
Kalleşlik vardı...

Kavel olayları, işçi sınıfının demokratik sendikal mücadelesine ( I. ) Birinci Kavel Direnişi olarak yazıldı.

SÖZÜN ÖZÜ

Anayasa'da var olmasına rağmen, Sendika ve Toplu Sözleşme Yasaları zamanında çıkarılamadığından işveren bu durumu fırsata çevirdi. 
Sözünde durmadı. 
İmzaladığı protokole uymadı...
Toplu sözleşme yasası çıkar çıkmaz alelacele işçilerden habersiz, sarı bir sendika ile üç yıl süreli toplu sözleşme imzaladı. Bu durumu üç yıl daha devam ettirmek istiyordu.
Çeşitli yöntem, baskı ve kalleşlikle işçileri sendikadan istifa ettirdi...
Kavel işçileri, yılmadı, yıkılmadı, yaşadıklarını unutmadı sabırla bekledi...

1968 Yılında  tekrar yuvalarına, MADEN-İŞ'E döndüler.  
İşveren aynı...
Genel Müdür aynı...
Zihniyet aynı...
Genel Müdür derhal iki sendika temsilcisini ve ardından yirmi altı sendika üyesini işten çıkardı.
Kavel'de tarih tekerrür ediyordu...

Kavel işçisi, İkinci direnişi de yaşadı. 
Kazandı...
Genel müdür İbrahim Üzümcü gitti, yerine Altan Sağanak genel müdür olarak görev aldı. 
Kavel işçileri kazandıkları bu demokratik eylemi de, işçi sınıfı tarihine, ( II. ) İkinci Kavel Direnişi olarak yazdırdılar... 

YAZILAR     ; ( I.) Birinci Kavel Direnişi 1963
                      (II.) İkinci Kavel Direnişi 1968

KAVELDE ÖNE ÇIKANLAR
: 
İşyeri sendika baştemsilcileri; İlyas Kabil - Tacettin Usta - Nazmi Kankurdan

İşyeri Genel Müdürleri           ; İbrahim Üzümcü - Altan Sağanak                                                                              

Kavel Kablo Fabrikasının yerinde AVM